czwartek, 16 kwietnia 2009

Odpowiedzialność małżonków za długi z działalności gospodarczej

Prowadzenie działalności gospodarczej przez osoby pozostające w związku małżeńskim wiąże się z obawą utraty majątku wspólnego małżonków, gdy w interesach „powinie się noga”. Dlatego warto znać zasady odpowiedzialności małżonków za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z nich. Które składniki majątku i w jakich przypadkach można uchronić przed egzekucją prowadzoną na wniosek kontrahentów?

Do ważności umowy zgoda niepotrzebna

Umowy zawierane przez jednego z małżonków bez zgody drugiego są co do zasady ważne. Nie ma przy tym znaczenia, na jaką kwotę opiewają. Prowadząc działalność gospodarczą można więc zawierać nawet największe kontrakty bez zgody swojego współmałżonka bądź małżonka kontrahenta. Wyjątki od tej zasady są nieliczne (patrz: ramka). Dla osób prowadzących działalność gospodarczą w praktyce sprowadzać się będą do konieczności uzyskania zgody małżonka na zbycie, obciążenie lub odpłatne nabycie nieruchomości lub przedsiębiorstwa, na wydzierżawienie przedsiębiorstwa, oddanie nieruchomości w najem lub dzierżawę.

Ważność umowy, która została zawarta przez jednego z małżonków bez wymaganej zgody drugiego, zależy od potwierdzenia umowy przez drugiego małżonka. Druga strona może wyznaczyć małżonkowi, którego zgoda jest wymagana, odpowiedni termin do potwierdzenia umowy; staje się wolna po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu.

Zgoda drugiego małżonka jest potrzebna do dokonania:

1) czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia nieruchomości, użytkowania wieczystego lub prawa rzeczowego, którego przedmiotem jest budynek lub lokal,

2) czynności prawnej prowadzącej do oddania nieruchomości do używania lub pobierania z niej pożytków,

3) czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia i wydzierżawienia gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa,

4) darowizny z majątku wspólnego, z wyjątkiem drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych.

Oprócz tych wyjątków zgoda małżonka na zawarcie umowy nie jest potrzebna. Dlaczego w takim razie warto ją uzyskać?


Do czego przyda się zgoda małżonka kontrahenta?

Na uzyskaniu zgody powinno zależeć przede wszystkim kontrahentom osoby, która pozostaje w związku małżeńskim. Dzięki temu łatwiej będzie w przyszłości odzyskać należność.

Jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie bez zgody drugiego małżonka, to wierzyciel będzie mógł wyegzekwować należności z:

1) należących do majątku wspólnego przedmiotów majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa, jeśli zaciągnięte zobowiązanie jest związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa,

2) majątku osobistego dłużnika,

3) wybranych składników majątku wspólnego: wynagrodzenia za pracę dłużnika (ale już nie z wynagrodzenia za pracę jego małżonka), dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, korzyści uzyskanych z przysługujących dłużnikowi praw autorskich, pokrewnych, własności przemysłowej oraz innych praw twórcy.

Podobnie wygląda sprawa, gdy wierzytelność powstała przed powstaniem wspólności majątkowej lub dotyczy majątku osobistego jednego z małżonków.

Gdyby na zaciągnięcie zobowiązania zgodził się małżonek dłużnika, to wierzyciel mógłby prowadzić egzekucję z całego majątku wspólnego małżonków, a nie tylko z niektórych, wskazanych wcześniej składników tego majątku. W większości przypadków do majątku wspólnego należą najbardziej wartościowe rzeczy i prawa (patrz: ramka) - np. nieruchomości nabyte w trakcie trwania małżeństwa.

Majątek wspólny

Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa. Obejmuje ona przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.

Do majątku wspólnego należą w szczególności:

1) pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków,

2) dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków,

3) środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków.


Małżonek obroni majątek wspólny

Jeśli komornik sądowy prowadzi egzekucję na podstawie wyroku wydanego przeciwko jednemu z małżonków, to drugi z małżonków może się sprzeciwić zajęciu tych składników majątku, które należą do majątku wspólnego. Wyjątkiem są oczywiście te składniki majątku wspólnego (wskazane wcześniej), z których mimo braku zgody małżonka na zaciągnięcie zobowiązania i tak można prowadzić egzekucję - np. wynagrodzenie za pracę dłużnika.

Jeśli komornik zajmie rzecz lub prawo wchodzące do majątku wspólnego, z którego nie powinna być prowadzona egzekucja, małżonek dłużnika może ją zablokować. Może on w terminie miesiąca wytoczyć wierzycielowi, z którego wniosku działa komornik, powództwo o zwolnienie takich rzeczy lub praw spod egzekucji.


Zgoda powinna być na piśmie

Aby uniknąć takich problemów z przyszłym dłużnikiem, trzeba już na etapie zawierania umowy zabezpieczyć się i uzyskać zgodę małżonka kontrahenta na zaciągnięcie przez niego zobowiązania. Taka zgoda powinna być wykazana dokumentem, a więc w praktyce mieć formę pisemną. Tylko wtedy możliwe będzie prowadzenie egzekucji z całego majątku wspólnego małżonków, po wcześniejszym nadaniu przez sąd na wyrok wydany przeciw jednemu z małżonków klauzuli wykonalności na drugiego małżonka. W klauzuli wykonalności sąd ogranicza odpowiedzialność tego małżonka do majątku objętego wspólnością majątkową.


Uprawnienia wierzycieli

Do 20 stycznia 2008 r. wierzyciele byli w praktyce bezradni, jeśli nie dysponowali pisemną zgodą małżonka swojego dłużnika na zaciągnięcie zobowiązania. Jedynym sposobem sięgnięcia do majątku wspólnego było złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości dłużnika. W wyniku ogłoszenia upadłości między małżonkami ustaje wspólność majątkowa, a cały majątek wspólny wchodzi do masy upadłości. Małżonek upadłego ma roszczenie do masy upadłości o swoją połowę majątku. Małżonek nie jest przy podziale funduszów masy upadłości w żaden sposób uprzywilejowany. Postępowanie upadłościowe jest jednak dość kosztowne, uczestniczy w nim wielu wierzycieli, część z nich ma uprzywilejowaną pozycję. Dlatego w praktyce szanse na odzyskanie w jego toku znacznych kwot przez nieuprzywilejowanych wierzycieli nie są duże.

Od 20 stycznia 2008 r. wierzyciele uzyskali dodatkowe uprawnienie. Jeśli nie dysponują zgodą małżonka swojego dłużnika na zaciągnięcie zobowiązania, mogą zażądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej dłużnika i jego małżonka. Otwiera to drogę do prowadzenia egzekucji z tej części majątku, która po orzeczeniu rozdzielności będzie należała do dłużnika. To rozwiązanie wymaga jednak wszczynania przez wierzyciela sądowego postępowania mającego za przedmiot zniesienie wspólności majątkowej. Wierzyciel musi też uprawdopodobnić, że odzyskanie należności stwierdzonej tytułem wykonawczym wymaga dokonania podziału majątku wspólnego małżonków.

Podstawa prawna:

  • ustawa z dnia 25.02.1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. nr 9, poz. 59 ze zm.),
  • ustawa z dnia 17.11.1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. nr 43, poz. 296 ze zm.).

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz