W postępowaniu egzekucyjnym może się zdarzyć, że dokonując zajęcia organ egzekucyjny lub egzekutor obejmie nim prawa osób trzecich. Dotyczy to na przykład sytuacji, gdy dokonano zajęcia ruchomości lub praw majątkowych w przekonaniu, że są to składniki majątku zobowiązanego, a tymczasem ktoś inny występuje z pretensjami do tego majątku. Występują tu kwestie dotyczące sporu o własność, gdy zajęto rzecz pożyczoną zobowiązanemu lub pozostawioną na przechowanie przez osobę trzecią.1
Środki ochrony osób trzecich zostały przewidziane w art. 38 i następnych ustawy p.e.a.
Instytucją, która ma służyć ochronie interesów tych podmiotów jest wniosek o wyłączenie spod egzekucji ruchomości lub praw, kierowany do organu egzekucyjnego, a następnie powództwo przeciwegzekucyjne wnoszone do sądu. Osoba trzecia może wystąpić z żądaniem wyłączenia tylko wtedy, gdy toczy się już postępowanie egzekucyjne. Po jego zakończeniu zaś osoba ta może tylko dochodzić od zobowiązanego odszkodowania na podstawie przepisów prawa cywilnego.2
Zgodnie z art. 38 ustawy p.e.a. osoba trzecia nie będąca zobowiązanym, jeśli rości sobie
prawa do rzeczy lub prawa majątkowego, z których prowadzi się egzekucję administracyjną, może wystąpić do organu egzekucyjnego z żądaniem ich wyłączenia spod egzekucji. Do wniesienia tego żądania ustawa zakreśla termin czternastu dni od dnia uzyskania wiadomości o czynności egzekucyjnej. Termin ten nie jest więc ściśle określony; zaczyna on biec nie od daty zajęcia, lecz od daty powzięcia wiadomości o zajęciu, która może być dość odległa od daty zajęcia. Powstaje tutaj kwestia, czy osoba trzecia traci swe prawa wskutek tego, że nie wniosła żądania w terminie. Wprawdzie organ egzekucyjny może odrzucić żądanie wyłączenia z tego tylko powodu, że termin nie dostał dotrzymany, ale istnieje przecież instytucja przywrócenia terminu. Przywrócenie terminu jest możliwe szczególnie wtedy, gdy sporne ruchomości nie zostały jeszcze sprzedane egzekucyjnie, a z treści żądania wynika, że kwalifikowałoby się ono do przychylnego załatwienia. Tak więc termin ten ma znaczenie przede wszystkim z punktu widzenia stosunków wzajemnych między zobowiązanym a właścicielem rzeczy.
Zobowiązany powinien jak najprędzej zawiadomić o zajęciu właściciela rzeczy.3
Wniosek osoby trzeciej musi spełniać określone wymagania formalne. Pod względem treści musi odpowiadać wymaganiom stawianym podaniom (art. 63 kpa) oraz zawierać wskazanie dowodów na poparcie żądania (np. rachunku za zakup rzeczy zajętej) lub powołanie świadków, którzy mogą stwierdzić, że rzecz należy do składającego żądanie.4 Dla stwierdzenia prawdziwości dowodów organ egzekucyjny może przeprowadzić postępowanie dowodowe na podstawie przepisów kpa. Do czasu rozstrzygnięcia wniosku organ egzekucyjny nie podejmuje dalszych czynności egzekucyjnych co do rzeczy lub praw będących przedmiotem żądania, ale czynności już dokonane pozostają w mocy.5
Organ egzekucyjny ma obowiązek rozpoznania żądania i wydania postanowienia w tej sprawie w terminie czternastu dni od daty złożenia żądania. Termin ten jednak może być przedłużony o dalsze czternaście dni, jeżeli zbadanie dowodów (np. przesłuchanie świadków) nie było w tym terminie możliwe. Terminy określone w art. 38 § 2 ustawy p.e.a. są terminami ścisłymi; nie wolno przewlekać załatwienia sprawy wyłączeniowej.6
Artykuł 43 ustawy p.e.a. dotyczy szczególnej sytuacji, gdy w trakcie egzekucji zgłoszono żądanie wyłączenia prawa majątkowego lub rzeczy znajdującej się we władaniu innej osoby, które to władanie nie jest oparte na prawie własności, lecz na umowie dożywocia lub zastawu./190/ Jeżeli w taki przypadkach żądanie wyłączenia nie zostało uwzględnione, to zaspokojenie roszczeń następuje z kwoty uzyskanej z egzekucji, jednakże należy mieć na uwadze ustawowe prawo pierwszeństwa innych wierzycieli przed wierzycielem w postępowaniu egzekucyjnym.7
Z art. 40 ustawy p.e.a. wynika, że osoba, której żądanie wyłączenia zostało wyłączone przez organ egzekucyjny, ma do wyboru trzy możliwości :
może wnieść zażalenie do organu nadrzędnego nad organem egzekucyjnym;
może - nie wnosząc zażalenia - wytoczyć powództwo;
może po negatywnym załatwieniu zażalenia wytoczyć powództwo.8
Przepis stanowiący o możliwości zaskarżenia postanowienia o odnowie wyłączenia spod egzekucji nie wskazuje, kto jest legitymowany do złożenia zażalenia. Przede wszystkim interes prawny ma podmiot, który żądał wyłączenia, a więc on jest legitymowany do wniesienia zażalenia.
Dyskusyjne jest, czy postanowienia te należy doręczać również wierzycielowi i zobowiązanemu, gdyż podmioty te są również zainteresowane w rozstrzygnięciu. Otóż zażalenie powinno przysługiwać także zobowiązanemu ze względu na ewentualne roszczenia i zobowiązania cywilnoprawne między nim a osobą trzecią. Nie dotyczy to natomiast wierzyciela, ponieważ szczególne postanowienia dotyczące jego osoby zawiera art. 39 ustawy p.e.a., w myśl którego może on zaskarżyć postanowienie (obligatoryjnie doręczone mu przez organ egzekucyjny), jeżeli przy egzekucji obowiązku o charakterze niepieniężnym wyłączono spod zajęcia rzecz lub prawo majątkowe objęte środkiem egzekucyjnym wskazanym przez wierzyciela, Ponadto odmowa wyłączenia jest korzystna dla wierzyciela, gdyż szybciej nastąpi zaspokojenie jego roszczeń.9
2B. - Powództwo ekscydencyjne.
W przypadku wydania przez organ egzekucyjny postanowienia odmawiającego
uwzględnienia żądania wyłączenia osoba trzecia ma prawo wyboru drogi dochodzenia swoich praw:
poprzez wyczerpanie drogi administracyjnej, tj. złożenie zażalenia na to postanowienie; jeśli organ II stopnia utrzyma je w mocy osoba trzecia może jeszcze skorzystać z drogi sądowej;
poprzez złożenie powództwa do sądu o zwolnienie spod egzekucji rzeczy lub prawa, którego wyłączenia odmówił organ egzekucyjny I stopnia.10
Art. 40 § 2 ustawy p.e.a. nie ustala, czy złożenie zażalenia wyklucza jednoczesne złożenie powództwa ekscydencyjnego. Wynika z niego tylko warunek, by w drodze postanowienia zapadło negatywne rozstrzygnięcie. Wniesienie powództwa niezależnie od złożenia zażalenia w drodze administracyjnej może prowadzić do tego, iż zapadną dwa różne rozstrzygnięcia w sprawie. Dlatego wydaje się celowe wyczerpanie albo drogi administracyjnej, albo sądowej, bez równoległego prowadzenia postępowań. Do takiego wniosku prowadzi też treść art. 842 kpc, który uzależnia rozpatrzenie sprawy przez sąd od dołączenia do pozwu negatywnego postanowienia organu egzekucyjnego i który jednocześnie zastrzega, że w sytuacji, gdy zainteresowany wniósł zażalenie na to negatywne postanowienie, powództwo należy wnieść dopiero po doręczeniu postanowienia wydanego na skutek złożonego zażalenia.11
Regulacja omawianego środka ochrony zawarta jest w art., 841-843 kpc. Art. 842 § 2 kpc stanowi, że powództwo ekscydencyjne można wnieść w terminie czternastu dni od daty doręczenia postanowienia, a jeżeli zainteresowany wniósł zażalenie - od daty doręczenia postanowienia wydanego na skutek zażalenia. W myśl art. 40 § 2 ustawy p.e.a. odpis pozwu należy równocześnie skierować do organu egzekucyjnego. Do czasu ostatecznego rozstrzygnięcia żądania wyłączenia rzeczy w postępowaniu egzekucyjnym i w okresie czternastu dni po tym rozstrzygnięciu oraz do czasu prawomocnego orzeczenia sądu w spawie wyłączenia od egzekucji, rzeczy te nie mogą być sprzedane w trybie przewidzianym dla sprzedaży ruchomości. Można jedynie sprzedać rzeczy ulegające szybkiemu zepsuciu, a osiągniętą ze sprzedaży kwotę należy złożyć do depozytu organu egzekucyjnego. Zakaz ten nie wstrzymuje samej egzekucji, lecz dotyczy tylko sprzedaży.12
Artykuł 42 ustawy p.e.a. wprowadza instytucję zabezpieczenia powództwa. Otóż
w postępowaniu dotyczącym egzekucji należności pieniężnej osoba, która żąda wyłączenia rzeczy lub prawa majątkowego, może wpłacić do depozytu organu egzekucyjnego kwotę, na jaką zostały one oszacowane, albo kwotę równą należności pieniężnej łącznie z kosztami egzekucyjnymi. Organ egzekucyjny uchyli wówczas czynności egzekucyjne co do rzeczy lub prawa, których żądanie wyłączenia dotyczy, co nie wpływa na dalszy tok postępowania o wyłączenia. W razie uwzględnienia żądania kwota złożona do depozytu podlega zwrotowi. Jeśli zaś żądanie nie zostanie uwzględnione, to egzekucję prowadzi się do tej kwoty. Cytowany przepis przewiduje więc możliwość zwolnienia od egzekucji zajętego przedmiotu niezależnie od postępowania cywilnego.
Organ egzekucyjny uchyla czynność - zajęcie ruchomości lub prawa, lecz w wypadku oddalenia powództwa ekscydencyjnego prowadzi egzekucję do złożonej do depozytu kwoty pieniężnej. Postępowanie w tym przedmiocie odbywa się przed organem administracyjnym. Osoba trzecia nie może zatem dochodzić przed sądem żądania uchylenia czynności egzekucyjnych na tej tylko podstawie, że wpłaciła do depozytu kwotę w wymaganej wysokości.13
Obok możliwości złożenia kwoty pieniężnej do depozytu istnieje jeszcze drugi rodzaj
zabezpieczenia interesów osoby trzeciej. Zabezpieczenie określone w art. 843 § 4 kpc polega na zawieszeniu przez sąd postępowania egzekucyjnego na wniosek powoda.
Zwolnienie przedmiotu w trybie art. 42 ustawy p.e.a. nie wyklucza zastosowania zabezpieczenia w postaci zawieszenia postępowania. Odmienna sytuacja nastąpi, gdy osoba trzecia przed wytoczeniem powództwa uzyska zwolnienie przedmiotu w trybie art. 42 ustawy p.e.a.; wówczas nie może ona wnosić o zabezpieczenie w trybie art. 843 § 4 kpc, ponieważ byłoby to bezprzedmiotowe. Warunkiem uzyskania zabezpieczenia jest m.in. okoliczność, że jego brak może pozbawić wierzyciela zaspokojenia. W momencie natomiast ustanowienia zabezpieczenia w trybie art. 42 ustawy p.e.a. okoliczność ta odpada.14 Zgodnie z art. 842 § 1 zd. 3 kpc, niezależnie od wyniku sprawy sąd nałoży koszty procesu na osobę trzecią, która powołała w powództwie o zwolnienie nowe dowody istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, a których nie przedstawiła w postępowaniu administracyjnym, mimo, że to mogła uczynić.. Z użytego w tym przepisie zwrotu "sąd nałoży" wynika, że zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu jest obligatoryjne.15 Ostateczny termin wniesienia powództwa ekscydencyjnego upływa z chwilą zakończenia postępowania egzekucyjnego. Wówczas można jedynie żądać naprawienia szkody wywołanej bezpodstawnym zajęciem i przeprowadzeniem egzekucji, wytaczając powództwo odszkodowawcze.16
1 W. Kubiak, Postępowanie egzekucyjne w administracji, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1973, str. 85
2 B. Adamiak, J. Borkowski, Polskie postępowanie administracyjne i sądowo administracyjne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1992, str. 351
3 W. Kubiak, op.cit., str. 85
4 K. Dworniak, A. Żelechowski, Pobór i egzekucja podatków, Wydawnictwo Difin, Warszawa 1993, str. 99 /5/ B. /188/ Adamiak, J. Borkowski, op. cit., str. 351
5 W. Kubiak, op. cit. Sl 8.s
6 Instytucje te uregulowane są w art. 908-916 oraz 306-335 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.)
7 R. Hauser, Z. Leoński, Egzekucja administracyjna, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1995, str. 74
8 W. Kubiak, op. cit., str. 87
9 R. Hauser, Z. Leoński, op. cit., str. 75
10 K. Dworniak, A. Żelechowski, op. cit., str. 99
11 Ustawa z dnia 17 listopada 1964 roku -Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43 poz. 296 z późn. zm.); R. Hauser, Z. Leoński, op. cit., str. 76
12 Art. 41 ustawy p.e.a. F. Zedler, Powództwo o zwolnienie od egzekucji, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 973,str 183
13 Tamże, str. 183
14 Tamże, str. 184
15 Tamże, str. 185
16 E. Marszałkoswka-Krześ, Postępowanie egzekucyjne; w: Postępowanie cywilne, Praca zbiorowa pod redakcją H. Mądrzaka, Wydawnictwo C.H. BECK, Warszawa 1997, str. 349
/35/ Art. 300 § 2 ustawy z 6 czerwca 1997r. - Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553
/36/Sposób prowadzenia licytacji, sprzedaży, przechowywania niektórych przedmiotów został uregulowany
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz