Zakres przedmiotowy egzekucji zobowiązań podatkowych.

Przepisy dotyczące egzekucji administracyjnej zostały zawarte w ustawie z 17 czerwca 1966r.o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (dalej cytowanej jako ustawa p.e.a.) ¹.Postępowanie egzekucyjne zmierza do urzeczywistnienia norm prawa materialnego, głównie norm materialnego prawa administracyjnego. Administracja państwowa ma bowiem za zadanie, obok innych zadań, konkretyzować przepisy materialnego prawa administracyjnego. Ma to odniesienie do sytuacji, kiedy przepisy prawa przyznają organom administracji kompetencje do władczego i jednostronnego określania uprawnień i obowiązków podmiotów administrowanych ². Konkretyzacja ta ma miejsce z reguły po przeprowadzeniu postępowania orzekającego, którego efektem jest orzeczenie organu o uprawnieniach czy obowiązkach strony, czyli wydanie aktu administracyjnego .

Niekiedy jednak chodzi o obowiązki wynikające wprost z aktu generalnego i wówczas nie ma potrzeby konkretyzacji w drodze podejmowanych przez organ administracyjny czynności. Choć nie pojawia się tutaj postępowanie orzekające, możliwe jest postępowanie egzekucyjne, które i w tej sytuacji będzie zmierzało do urzeczywistnienia norm prawa materialnego.³ Zakres przedmiotowy obowiązywania ustawy p.e.a. rozciąga się na egzekucję obowiązków pieniężnych i niepieniężnych, jeżeli wynikają one z decyzji lub postanowień właściwych organów, albo bezpośrednio z przepisu prawa, chyba że, zostały przepisami szczególnymi zastrzeżone jako podległe egzekucji sądowej.⁴ Chodzi tu o obowiązki wynikające z decyzji i postanowień zarówno organów administracji rządowej, jak i jednostek samorządu terytorialnego. Ustawa mówi, jakie akty prawne mogą wprowadzać obowiązki podlegające egzekucji administracyjnej. Mogą to zatem być albo akty indywidualne, albo akty generalne.

Jeżeli podstawą egzekucji są akty indywidualne, to nie chodzi tu tylko o te, które noszą nazwy "decyzja" lub "postanowienie", lecz także "orzeczenie", "uchwała", "wezwanie", itp. Akty generalne są rzadko podstawą egzekucji administracyjnej i ma to miejsce tylko wtedy, gdy obowiązek wynika bezpośrednio z przepisów prawa i mieści się w zakresie administracji publicznej. Przepisy te mogą mieć różną postać, np. ustawa, rozporządzenie, przepis lokalny.⁵

Do obowiązków poddanych egzekucji administracyjnej należą:

1. podatki, opłaty i inne należności, do których stosuje się przepisy działu III ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa,
   1. grzywny i kary pieniężne wymierzane przez organy administracji publicznej,
   2. należności pieniężne, inne niż wymienione w pkt l i 2, jeżeli pozostają we właściwości rzeczowej organów administracji publicznej,
   3. należności przypadające od jednostek budżetowych, wynikające z zastosowania wzajemnego potrącenia zobowiązań podatkowych z zobowiązaniami tych jednostek,
   4. należności pieniężne przekazane do egzekucji administracyjnej na podstawie innych ustaw,
2. wpłaty na rzecz funduszy celowych utworzonych na podstawie odrębnych przepisów,
   1. należności pieniężne z tytułu:
      
      1. zwrotów, interwencji i innych środków będących częścią systemu całkowitego lub częściowego finansowania Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji dla Rolnictwa, łącznie z sumami, które mają być pobrane w związku z tymi działaniami,
      2. danin, premii, kwot dodatkowych lub wyrównawczych i innych obowiązków nakładanych w handlu prowadzonym z państwami nienależącymi do Unii Europejskiej w zakresie wspólnej polityki rolnej, a także wpłat i innych obowiązków przewidzianych w systemie organizacji rynków cukru państw - członków Unii Europejskiej,
      3. ceł ustalonych według stawek wspólnych obowiązujących państwa - członków Unii Europejskiej oraz ceł i innych obowiązków przewidzianych w handlu z państwami nienależącymi do Unii Europejskiej,
      4. podatku od towarów i usług,
      5. naruszenia zasad ruchu wewnętrznego wewnątrz Unii Europejskiej towarów wysyłanych z jednego państwa członkowskiego do czasowego użytku w jednym lub kilku państwach członkowskich,
      6. odsetek i kosztów dodatkowych, związanych z zaspokajaniem należności, o których mowa w lit. a)-e) - na zasadach określonych w dziale I w rozdziale 7,
   2. należności przekazane do egzekucji administracyjnej na podstawie ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Rzeczpospolita Polska,
3. obowiązki o charakterze niepieniężnym pozostające we właściwości organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego lub przekazane do egzekucji administracyjnej na podstawie przepisu szczególnego.
4. obowiązki z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz wypłaty należnego wynagrodzenia za pracę, a także innego świadczenia przysługującego pracownikowi, nakładane w drodze decyzji organów Państwowej Inspekcji Pracy.

Poddanie obowiązku egzekucji administracyjnej nie przesądza o wyłączeniu sporu co do jego istnienia lub wysokości przed sądem powszechnym, jeżeli z charakteru obowiązku wynika, że do rozpoznania takiego sporu właściwy jest ten sąd.

Ponadto ustawodawca nadał upoważnienie Radzie Ministrów do ustalenia innych niż wymienione w ustawie obowiązków nie mających charakteru publicznoprawnego, które podlegają egzekucji administracyjnej. Wykorzystując to upoważnienie Rada Ministrów ustaliła katalog takich obowiązków w rozporządzeniu z 23 grudnia 1996r.⁶

• świadczeń lub usług w zakresie pomocy społecznej,

• wydatków związanych z przymusowym przekwaterowaniem osób z kwater (lokali mieszkalnych) pozostających w zasobach Wojskowej Agencji Mieszkaniowej,

• działalności statutowej spółek wodnych,

• opłat należnych od zatrzymanych przez funkcjonariuszy Policji osób będących w stanie nietrzeźwości za ich przewiezienie i pobyt w jednostce Policji.

1 Dz. U. - tekst jednolity z 1991r.. Nr s6. poz. 161 z późn. zm.

2 Chodzi tu o działania organów podejmowane z urzędu, jak i na wniosek uprawnionego podmiotu.

3 R. Hauser, Ochrona obywatela w postępowaniu egzekucyjnym w administracji, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Poznań 1988. strona 8.

4 Art. 3 ustawy p.e.a.

5 Przykładami przepisów, z których wynikają bezpośrednio obowiązki podlegające egzekucji są: ustawa z 1 lutego 1983r. - prawo o ruchu drogowym (Dz. U. - tekst jednolity z 1992r., Nr 11, poz. 41 z późn. zm.) i ustawa z 1 kwietnia 1974r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (Dz. U. - tekst jednolity z 1984r., Nr 32, poz. 174 z późn. zm.)

6 Rozporządzenie Rady Ministrów z 23grudnia 1996r. w sprawie wykonania ustawy o postępowaniu w egzekucyjnym w administracji (Dz. U. r 1997r.. Nr 1. poz. I z późn. zm.