Słownik pojęć giełdowych

Afiliant -dom maklerski nie będący członkiem giełdy i składający swoje zlecenia na giełdę za pośrednictwem członka giełdy

Akcja - papier wartościowy, dokument świadczący o udziale jego właściciela w kapitale spółki akcyjnej, uprawniający go do otrzymywania dywidend i uczestnictwa w walnych zgromadzeniach akcjonariuszy

Akcjonariusz - właściciel akcji

Animator (na rynku praw pochodnych) - członek giełdy, który na podstawie umowy zawartej z GPW, jest zobowiązany do stałego zgłaszania na własny rachunek ofert kupna i sprzedaży

Arkusz zleceń (w systemie kursu jednolitego) - uporządkowane według cen zestawienie zleceń na dany papier wartościowy, przekazanych na giełdę przed sesją i uwzględnianych w ustalaniu kursu na danej sesji

Asymilacja - połączenie dwóch linii notowań tego samego papieru wartościowego

Bd (bez dywidendy) - informacja podawana obok kursu giełdowego dla danej akcji oznaczająca, że nabywcom akcji nie przysługuje już prawo do dywidendy za ostatni okres obrachunkowy

Bessa (rynek niedźwiedzia) - długotrwała, silna tendencja spadkowa na rynku

Bony skarbowe - krótkoterminowe papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa, których termin wykupu nie przekracza jednego roku; nie są przedmiotem obrotu na giełdzie warszawskiej

Bp (bez prawa poboru) - informacja podawana obok kursu giełdowego dla danej akcji oznaczająca, że nabywcom akcji nie przysługuje już prawo poboru

Broker - osoba zajmująca się pośrednictwem przy zawieraniu umów w obrocie papierami wartościowymi. Działa na cudzy rachunek w zlecanych mu indywidualnych transakcjach, za co pobiera prowizję.

C/WK - wskaźnik cena/wartość księgowa. Iloraz wartości rynkowej spółki i jej wartości księgowej

C/Z - wskaźnik cena/zysk. Iloraz wartości rynkowej spółki i sumy zysków oraz strat spółki giełdowej za ostatnie cztery kwartały

Ceduła Giełdy Warszawskiej - oficjalne wydawnictwo Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie S.A., zawierające informacje dotyczące w szczególności kształtowania się kursów i obrotów papierów wartościowych notowanych na giełdzie, działalności giełdy, jej członków i emitentów papierów wartościowych

Cena emisyjna akcji - cena, po której akcje sprzedawane są na rynku pierwotnym

Cena rozliczeniowa - wartość, według której rozliczane są transakcje giełdowe; dla obligacji cena rozliczeniowa równa jest kursowi (w procentach) pomnożonemu przez wartość nominalną (w złotych) i powiększonemu o odsetki (w złotych), dla akcji równa jest kursowi (w złotych)

Członek giełdy - podmiot prowadzący przedsiębiorstwo maklerskie, będący akcjonariuszem giełdy, dopuszczony przez Radę Giełdy do działania na Giełdzie i uprawniony do zawierania transakcji

Dogrywka (w systemie kursu jednolitego) - druga faza obrotu dodatkowego, w czasie której mogą być składane i realizowane zlecenia kupna i sprzedaży po ustalonym kursie, następująca automatycznie po zrównoważeniu rynku na dany papier wartościowy

Dom maklerski - podmiot posiadający zezwolenie Komisji Papierów Wartościowych i Giełd między innymi na: oferowanie papierów wartościowych w obrocie pierwotnym, nabywanie i sprzedaż papierów wartościowych na własny lub cudzy rachunek, a także na zarządzanie portfelem papierów wartościowych i doradztwo inwestycyjne dla swoich klientów

Dopuszczalne wahanie kursu (widełki) - określone dla poszczególnych systemów notowań i typów papierów wartościowych maksymalna zmiana kursu w stosunku do kursu odniesienia

Dopuszczenie do obrotu giełdowego - zgoda Rady Giełdy na obrót danym papierem wartościowym na giełdzie

DVP (delivery versus payment) - wydanie przy płatności Zasada rozliczania transakcji giełdowych, polegająca na zapewnieniu jednoczesności przekazania papierów wartościowych i pieniędzy

Dw (do wymiany) - informacja podawana obok kursu giełdowego dla danego papieru wartościowego oznaczająca, że w najbliższym czasie zostanie dokonana jego wymiana (podział)

Dywidenda - określona uchwałą walnego zgromadzenie akcjonariuszy spółki część zysku netto spółki, przypadająca do wypłaty na jedną akcję

Emitent - podmiot wystawiający papiery wartościowe we własnym imieniu

Federacja Europejskich Giełd Papierów Wartościowych - organizacja grupująca giełdy z krajów Unii Europejskiej. GPW jest od 1991 roku członkiem korespondentem FESE, oraz bierze udział w pracach Komitetu ds. rynków rozwijających się

FESE - Federation of European Stock Exchanges

FIBV Federation Internationale des Bourses de Valeurs - patrz: Międzynarodowa Federacja Giełd Papierów Wartościowych

Fixing (ustalenie kursu jednolitego) - system notowań według kursu jednolitego

Fundusz powierniczy - wyodrębniona finansowo wspólna masa majątkowa uczestników, o zmiennej wartości i stałym przeznaczeniu gospodarczym, zarządzana przez towarzystwo funduszy powierniczych

Hossa (rynek byka) - długotrwała, silna tendencja wzrostowa na rynku, której zwykle towarzyszą wzmożone zakupy akcji

Indeks giełdowy - miernik zmian cen papierów wartościowych; obejmujący wszystkie papiery wartościowe danego typu lub ich wybraną grupę

IOSCO International Organisation of Securities Commissions - patrz: Międzynarodowa Organizacja Komisji Papierów Wartościowych

Jednostka transakcyjna - liczba papierów wartościowych, której wielokrotność może być przedmiotem transakcji w danym systemie notowań

Kapitalizacja rynkowa - całkowita wartość wszystkich papierów wartościowych lub wybranej grupy papierów wartościowych notowanych na giełdzie, liczona według kursu giełdowego

Karta umowy - dowód zawarcia i podstawa rozliczania transakcji giełdowych

Komisja Papierów Wartościowych i Giełd (KPWiG) - organ administracji państwowej; komisja koncesjonująca działalność na rynku papierów wartościowych, inspirująca i podejmująca działania zapewniające sprawne funkcjonowanie rynku papierów wartościowych oraz ochronę inwestorów

Kontrakt terminowy (futures) - umowa pomiędzy dwoma stronami, z których jedna zobowiązuje się do kupna, a druga do sprzedaży, w ściśle określonym przyszłym terminie (dniu wygaśnięcia) i po ściśle określonej w momencie zawarcia transakcji cenie, określonej ilości wystandaryzowanego instrumentu bazowego lub dokonania równoważnego rozliczenia pieniężnego

Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A. (KDPW S.A.) - spółka powołana przez Skarb Państwa i Giełdę Papierów Wartościowych w Warszawie SA. Do głównych zadań KDPW SA należą:
- przechowywanie i rejestracja papierów wartościowych będących w publicznym obrocie
- obsługa realizacji zobowiązań emitentów wobec właścicieli papierów wartościowych
- wystawianie świadectw depozytowych
- organizacja i prowadzenie rozliczeń transakcji

Kurs jednolity (w systemie kursu jednolitego) - cena wyliczana na podstawie zgromadzonych zleceń, po której zawierane są wszystkie transakcje na dany papier wartościowy na danej sesji

Kurs odniesienia (w systemie kursu jednolitego) - cena danego papieru wartościowego ustalona na ostatniej sesji, w czasie której był on notowany; dla papierów wartościowych notowanych w obu systemach notowań - kurs ustalony tego samego dnia w systemie jednolitym; dla papierów wartościowych notowanych wyłącznie w systemie ciągłym - kurs ostatni na poprzedniej sesji

Kurs otwarcia (w systemie notowań ciągłych) - kurs ustalony na podstawie zleceń przyjętych przed otwarciem sesji giełdowej przy odpowiednim zastosowaniu zasad obowiązujących w systemie kursu jednolitego; w przypadku niemożliwości ustalenia kursu otwarcia, za kurs otwarcia przyjmuje się kurs pierwszej transakcji

Kurs zamknięcia (w systemie notowań ciągłych) - kurs danego papieru wartościowego, po którym została zawarta ostatnia transakcja na danej sesji

Międzynarodowa Federacja Giełd Papierów Wartościowych - organizacja grupująca największe i najlepiej zorganizowane giełdy świata. GPW jest członkiem FIBV od 10 października 1994 r.

Międzynarodowa Organizacja Komisji Papierów Wartościowych - Polska Komisja Papierów Wartościowych i Giełd jest członkiem tej organizacji od roku 1991

Narodowy Fundusz Inwestycyjny (NFI) - spółka powołana w ramach Programu Powszechnej Prywatyzacji, posiadająca akcje prywatyzowanych przedsiębiorstw wniesione do programu przez Skarb Państwa; istnieje 15 Narodowych Funduszy Inwestycyjnych

NIF (Indeks Narodowych Funduszy Inwestycyjnych) - indeks typu cenowego obejmujący 15 akcji NFI otrzymanych z wymiany jednego powszechnego świadectwa udziałowego NFI, liczony od 12.06.1997

Obligacja - papier wartościowy emitowany w serii, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela obligacji (obligatoriusza) i zobowiązuje się wobec niego do spełnienie określonego świadczenia (płacenia obligatoriuszowi określonej sumy pieniędzy - zazwyczaj w określonych przedziałach czasu oraz do wypłacenia pełnej kwoty pożyczki w terminie wykupu); obligacja zamienna daje obligatoriuszowi prawo do wymiany na inne papiery wartościowe danego emitenta w przyszłości i na z góry określonych warunkach

Parkiet - wyodrębnione w siedzibie giełdy miejsce, gdzie zawierane są transakcje

PKC "Po każdej cenie" - zlecenie giełdowe uczestniczące w ustalaniu kursu nie zawierające limitu ceny; podlegające realizacji w pierwszej kolejności razem ze zleceniami "z limitem ceny" złożonymi przed sesją giełdową

Podaż na sesji - łączna wartość papierów wartościowych we wszystkich zleceniach sprzedaży, liczona po kursie giełdowym, a dla obligacji - według ceny rozliczeniowej

Podział akcji (wymiana) - wymiana wszystkich akcji danej spółki na proporcjonalnie większą liczbę akcji o niższej wartości nominalnej

Popyt na sesji - wączna wartość papierów wartościowych we wszystkich zleceniach kupna liczona według kursu w zleceniach, a w zleceniach PKC według kursu sesji giełdowej

Prawa pochodne - instrumenty, których cena zależy bezpośrednio od ceny lub wartości instrumentu bazowego

Prawo poboru - przysługujące akcjonariuszom prawo pierwszeństwa do objęcia nowych akcji, które może być przedmiotem obrotu giełdowego

Prospekt emisyjny - dokument zawierający szczegółowe informacje o sytuacji prawnej i finansowej emitenta oraz o papierach wartościowych, związany z ich wprowadzeniem do publicznego obrotu

Pw (po wymianie) - informacja podawana obok kursu giełdowego dla danego papieru wartościowego oznaczająca, że dokonana została jego wymiana

Rada Giełdy - rada nadzorcza w spółce prowadzącej giełdę. Na GPW oprócz zadań określonych kodeksem handlowym Rada dopuszcza papiery wartościowe do obrotu giełdowego, a domy maklerskie do działania na giełdzie

Raporty bieżące i okresowe - informacje, które emitent papierów wartościowych dopuszczonych do obrotu publicznego ma obowiązek przekazywać do wiadomości publicznej

Rozliczenie transakcji - uregulowanie należności w papierach wartościowych i pieniądzach, wynikających z zawarcia transakcji

Rozproszenie akcji - jeden z warunków dopuszczeniowych; wymagana regulaminem giełdy minimalna liczba akcjonariuszy posiadająca akcje danej spółki. Dla rynku podstawowego: 500, dla rynku równoległego: 300

Rynek NFI - segment rynku giełdowego, na którym notowane są świadectwa NFI

Rynek notowań - segment rynku giełdowego wyróżniający się odrębnymi warunkami dopuszczeń. Na giełdzie warszawskiej istnieją rynki: podstawowy, równoległy oraz wolny. Dodatkowo, świadectwa NFI notowane są na odrębnym rynku NFI

Rynek podstawowy - segment rynku giełdowego, przeznaczony dla papierów wartościowych o najwyższej płynności, których emitenci charakteryzują się m.in. większym kapitałem i dłuższym okresem działalności

Rynek równoległy - segment rynku giełdowego, przeznaczony dla papierów wartościowych o niższej płynności, których emitenci charakteryzują się m.in. mniejszym kapitałem i krótszym okresem działalności

Rynek wolny - segment rynku giełdowego, na którym mogą być notowane spółki dopuszczone do obrotu publicznego, które nie spełniają warunków do-puszczenia do rynku podstawowego i równoległego

Sąd Giełdowy - stały sąd polubowny powołany do rozstrzygania sporów pomiędzy uczestnikami transakcji giełdowych oraz pomiędzy giełdą a jej akcjonariuszami

Serwisy giełdowe - zestawy informacji giełdowych udostępniane przez giełdę dystrybutorom informacji w postaci przekazu elektronicznego

Sesja giełdowa - określony przedział czasu, w którym mogą być zawierane transakcje na giełdzie. Na giełdzie warszawskiej sesje odbywają się regularnie w miejscu zwanym parkietem, od poniedziałku do piątku, w godzinach 11:00 - 15:00

Spółka giełdowa - spółka publiczna, której akcje chociaż jednej emisji są dopuszczone do obrotu giełdowego

Spółka parterowa - spółka uczestnicząca w programie powszechnej prywatyzacji; jedna z 512 spółek wniesionych do programu przez Skarb Państwa

Spółka publiczna - spółka, której akcje chociaż jednej emisji zostały dopuszczone do obrotu publicznego przez KPWiG

Stopa dywidendy - iloraz wypłaconej dywidendy w ostatnim roku i średniej wartości rynkowej spółki w badanym okresie

Stopa zwrotu - przyrost wartości inwestycji uwzględniający dywidendy lub odsetki i prawa poboru, wyrażony w procentach

System kursu jednolitego - system zawierania transakcji, w którym wszystkie transakcje giełdowe dla danego papieru wartościowego zawierane są na danej sesji po tej samej cenie

System notowań - system zawierania transakcji, w którym wszystkie transakcje giełdowe dla danego papieru wartościowego zawierane są na danej sesji po tej samej cenie

System notowań ciągłych - system umożliwiający zawieranie transakcji na dany papier wartościowy na jednej sesji po różnych cenach

T+3 - termin rozliczenia transakcji zawartych na GPW: data transakcji plus trzy dni robocze

Termin wykupu - w przypadku obligacji, dzień w którym wystawiający zobowiązuje się wykupić obligację po jej cenie nominalnej wraz z odsetkami

Transakcja giełdowa - zawarta na giełdzie, zgodnie z przepisami giełdowymi, umowa sprzedaży dopuszczonych do obrotu giełdowego papierów wartościowych, praw z nich albo innych instrumentów finansowych

Transakcja pakietowa - transakcja giełdowa zawierana poza sesją, której minimalną wielkość (pakiet) określa regulamin giełdy. Może być zawierana przed wprowadzeniem papieru wartościowego do obrotu giełdowego (pakietowa transakcja giełdowa) lub po jego wprowadzeniu (pakietowa transakcja pozasesyjna)

TT+2 - termin rozliczenia transakcji zawartych na GPW: data transakcji plus dwa dni robocze

Walne zgromadzenie - najwyższy organ władzy w spółce akcyjnej. walne zgromadzenie odbywa się co najmniej raz w roku

Warrant - instrument finansowy, którego cena zależy od ceny lub wartości tzw. instrumentu bazowego; bezwarunkowe i nieodwołalne zobowiązanie się emitenta warrantu do wypłacenie uprawnionym właścicielom warrantów kwoty rozliczenia

Wartość bazowa indeksu - początkowa (pierwsza), arbitralnie ustalona wartość indeksu giełdowego. Dla indeksów WIG, WIG20 oraz WIRR wartość bazowa wynosi 1000, dla indeksu NIF 160.

Wartość księgowa - wartość aktywów netto, wartość przedsiębiorstwa określana jako aktywa minus zobowiązania

Wartość obrotów - łączna wartość wszystkich transakcji zawartych dla danego papieru wartościowego lub na danym rynku. Na GPW wartość obrotów liczona jest jako suma wartości transakcji kupna i transakcji sprzedaży

Wartość rynkowa spółki - wartość akcji wyemitowanych przez spółkę liczona po aktualnym kursie giełdowym

WIG - Warszawski Indeks Giełdowy, indeks typu dochodowego, obejmujący akcje spółek notowanych na rynku podstawowym, liczony od 16.04.1991

WIG20 - indeks typu cenowego obejmujący akcje 20 spółek rynku podstawowego o największej kapitalizacji i najwyższych obrotach giełdowych, liczony od 16.04.1994

WIRR - Warszawski Indeks Rynku Równoległego, indeks typu dochodowego obejmujący akcje spółek notowanych na rynku równoległym, liczony od 31.12.1994

Wolumen obrotów - łączna liczba papierów wartościowych które zmieniły właściciela, liczona dla danego papieru wartościowego lub rynku

Wprowadzenie do obrotu giełdowego - decyzja w formie uchwały Zarządu Giełdy, podająca pierwszy dzień notowania, system notowania, ilość wprowadzanych papierów wartościowych, jednostkę transakcyjną, dni sesji na których będą odbywały się notowania oraz tryb wprowadzania

Z (zawieszenie notowań) - informacja podawana obok nazwy danego papieru wartościowego oznaczająca, że jego notowanie jest zawieszone

Zarząd Giełdy - organ wykonawczy giełdy, składający się z pięciu osób, na którego czele stoi Prezes Zarządu. Zarząd Giełdy kieruje sprawami i zarządza majątkiem giełdy oraz reprezentuje ją na zewnątrz

Zarządzanie portfelem papierów wartościowych - usługa świadczona przez dom maklerski, polegająca na podejmowaniu w imieniu klienta decyzji w zakresie inwestowania w papiery wartościowe; wymaga zezwolenia Komisji Papierów Wartościowych i Giełd

Zawieszenie notowania - tymczasowe zaprzestanie ustalania ceny na dany papier wartościowy danego emitenta na określony czas, na jego wniosek lub ze względu na interes lub bezpieczeństwo uczestników obrotu

Zd (z dywidendą) - informacja podawana obok kursu giełdowego dla danej akcji oznaczająca, że akcje sprzedawane są z prawem do dywidendy za ostatni okres obrachunkowy

Zlecenie maklerskie - zlecenie wystawiane przez członka giełdy na podstawie zlecenia klienta

Zlecenie z limitem ceny - zlecenie z podaną maksymalną ceną zakupu lub minimalną ceną sprzedaży papierów wartościowych

Zp (z prawem poboru) - informacja podawana obok kursu giełdowego dla danej akcji oznaczająca, że akcje sprzedawane są z prawem poboru nowych akcji